PKP SA odpowiada ZOPI: Kolejowe tereny zamknięte to niewidzialna tarcza bezpieczeństwa

Zacznijmy jednak od początku… Tereny zamknięte na gruntach kolejowych po raz pierwszy wprowadziła decyzja Nr 42 Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 28 grudnia 2000 r. w sprawie ustalenia terenów, przez które przebiegają linie kolejowe, jako terenów zamkniętych (Dz. Urz. MTiGM Nr 7 poz. 49 ze zm.). Warto więc podkreślić, że nie jest to relikt z czasów PRL nieprzystający do współczesności, ale świadome rozwiązanie mające zapewnić właściwe zarzadzanie i kontrolę państwa nad procesami inwestycyjnymi na nieruchomościach, które ze względu na swoją specyfikę są istotnym elementem gospodarki wykorzystywanym w kontekście szeroko pojętej obronności i bezpieczeństwa.

Kolejowe tereny zamknięte

Obecnie obowiązuje Decyzja Nr 14 Ministra Infrastruktury z dnia 18 września 2020 r. w sprawie ustalenia terenów, przez które przebiegają linie kolejowe, jako terenów zamkniętych (Dz. Urz. MI z 2020 r. poz. 38 ze zm.) i jej 16-tomowy Załącznik stanowiący wykaz kolejowych terenów zamkniętych.

Zgodnie z ustawą z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (t. j. z 2024 r. poz. 1151 ze zm.) zasoby kartograficzne dla terenów zamkniętych zostały wyłączone z zasobu prowadzonego przez powiatowe ośrodki dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej, a ich bieżące prowadzenie oraz nadzór nad pracami geodezyjnymi na tych terenach powierzono odrębnym podmiotom wskazanym w ww. ustawie o prawie geodezyjnym. Działalność geodezyjna na terenach zamkniętych stanowi m.in. istotny aspekt prowadzenia inwestycji kolejowych opartych o przepisy rozdziału 2b ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 697 ze zm.).

W celu wykonywania zadań związanych z prowadzeniem zasobu geodezyjnego i kartograficznego dla terenów określonych w Załączniku do ww. decyzji Ministra Infrastruktury oraz w oparciu o udzieloną PKP S.A. przez Ministra stosowną zgodę, w strukturach Oddziałów Gospodarowania Nieruchomościami PKP SA na terenie całej Polski działają Kolejowe Ośrodki Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (KODGiK). Tym samym KODGiK są w pełni uprawnionymi i wyspecjalizowanymi komórkami geodezyjnymi, czuwającymi nad spełnieniem wymagań techniczno-jakościowych opracowań geodezyjnych tworzonych na potrzeby kolejowego procesu inwestycyjnego, które wynikają z konieczności utrzymania bezpieczeństwa na kolei. Jednocześnie nie wolno zapominać, że prawidłowe opracowanie geodezyjne pozwala już na etapie wstępnego projektowania określić optymalne warunki wykorzystania potencjału nieruchomości w przyszłości.

Strategiczna rola kolei

Strategiczna rola kolei jest szczególnie zauważalna w ostatnich latach, gdy wojna w Ukrainie pokazała, jak kluczowe znaczenie dla obronności i bezpieczeństwa państwa ma kolej. Działania wojenne uzmysłowiły ponadto znaczenie posiadania dokładnych opracowań mapowych. W związku z tym, z uwagi na obecną sytuację geopolityczną, w interesie Polski leży ograniczanie dostępu do danych przestrzennych obiektów strategicznych, wchodzących w skład infrastruktury krytycznej i położonych na gruntach kolejowych.

Pamiętajmy, że grunty kolejowe to nie tylko tory, dworce i inne budynki służące do przewozu ludzi i towarów, które można zaobserwować „gołym okiem”, ale również to czego nie widać, czyli nagromadzenie infrastruktury służącej komunikacji, przesyłowi informacji, sieci do sterowania ruchem kolejowym itp., co zdecydowanie wyróżnia te nieruchomości i dlatego powinno zapewnić im specjalne, indywidualne podejście. Status terenów zamkniętych dla obszaru kolejowego, tak powierzchownie i jednostronnie, bez zbytniej refleksji, przedstawiony w artykule pt. „Kolejowe tereny otwarte na zmiany – czas na porządek w danych geodezyjnych”, wynika również z faktu, że mapy kolejowe oraz dokumenty z nimi związane, służące do organizacji i prowadzenia ruchu kolejowego oraz utrzymania i eksploatacji linii kolejowej, w istotny sposób różnią się od dokumentacji znajdującej się w zasobie ośrodków dokumentacji geodezyjnej prowadzonej przez starostów.

Mapy kolejowe wzbogacane są o elementy infrastruktury kolejowej, które nie stanowią treści mapy zasadniczej, a katalog stosowanych na nich znaków jest znacznie szerszy i bogatszy oraz obejmuje m.in. informacje dotyczące charakteru budowli kolejowych, elementów infrastruktury kolejowej, wskaźników, tablic ostrzegawczych czy semaforów. Dodatkowo, z uwagi na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa ruchu kolejowego, pomiary geodezyjne wykonywane są z wyższą dokładnością niż pomiary prowadzone na pozostałych obszarach. W tym celu jest zakładana i utrzymywana kolejowa osnowa specjalna.

PKP odpowiada ZOPI

Przywołana w wypowiedzi przedstawiciela ZOPI ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 697) kończy się na art. 78, w związku z czym trudno odnieść się do nieistniejącego artykułu 90 ustawy. Podkreślić jednak należy, że żadne dane geodezyjne stanowiące zasób geodezyjno-kartograficzny w KODGiK nie mają statusu utajnionych. Wszystkie dane służące do prac geodezyjnych związanych z opracowaniem mapy do celów projektowych, geodezyjną obsługą przebudowy lub budowy linii lub stacji kolejowej, opracowania dokumentacji geodezyjno-prawnej dla potrzeb uzyskania decyzji lokalizacyjnych lub innych decyzji administracyjnych, tj. wykazy osnów poziomych i wysokościowych, dane dotyczące granic terenów kolejowych, mapy sytuacyjno-wysokościowe itp. są udostępniane bezwzględnie każdemu wykonawcy prac geodezyjnych, który dokona zgłoszenia tych prac w KODGiK.

Nałożenie statusu terenu zamkniętego na grunty kolejowe pozwala na utrzymanie bezpieczeństwa i odpowiedniego poziomu obronności, w tym utrzymanie bezpieczeństwa prowadzenia ruchu kolejowego, który wykorzystywany jest również do transportu rzeczy niebezpiecznych, na przedmiotowych gruntach usytuowane są obiekty PKP SA wyznaczone dla potrzeb Sił Zbrojnych RP. W związku z tym obszary kolejowe należy ochronić przed niekontrolowanym wykonywaniem robót budowlanych przez podmioty zewnętrzne.

W świecie, w którym odchodzi się od stosowania szerokiego spektrum działań poprzez ich rozwarstwienie, z podziałem na komórki dedykowane konkretnym rodzajom wąskich specjalizacji, co jakiś czas dochodzą do głosu poglądy proponujące, aby wszystkie prace geodezyjne wrzucić do jednego worka i stosować jednolite podejście dla wszystkich inwestycji, bez względu na to, czy będzie to budowa garażu, czy budowa linii kolejowej. Takie działania można nazwać sztuką komplikowania rzeczy. Nie wspomina się jednak o tym, że zapewnienie w powiatowych ośrodkach dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej warunków niezbędnych dla obsługi inwestycji kolejowych wiązać się będzie ze spełnieniem określonych wymogów, zatrudnieniem odpowiednio przeszkolonej kadry, zapewnieniem środków finansowych, poniesieniem kosztów społecznych związanych ze spowolnieniem obsługi zgłoszeń, zwłaszcza, że w ostatnich latach na kolei dużo się dzieje, a procesy inwestycyjne będą przyspieszać wraz z rozwojem kolei dużych prędkości, budową CPK, modernizacją infrastruktury itp. Powstaje ponadto pytanie, czy PODGiK są zainteresowane wiedzą i dokumentacją dedykowaną wyłącznie dla branży kolejowej? Czy dla ogółu społeczeństwa obsługiwanego przez PODGiK rzeczywiście istnieje paląca potrzeba posiadania i dostępu do wyspecjalizowanych informacji o infrastrukturze kolejowej? Czy na pewno leży to w interesie społecznym?

Kolej otwarta na zmiany i technologie

Zamiast zaczynać wszystko od początku, należy doskonalić to, co jest zasadne. PKP SA nieustannie rozwija zarządzanie KODGiK. – Mając na celu sprawniejszy przebieg procesów inwestycyjnych, a także ustandaryzowanie zasobów informacyjnych, PKP S.A. realizuje proces cyfryzacji kolejowego zasobu geodezyjno-kartograficznego. W ramach usprawnienia i standaryzacji pracy KODGiK oraz umożliwienia realizacji usług za pośrednictwem sieci Internet, udostępniono zewnętrznym podmiotom geodezyjnym system Specjalistycznej Mapy Obiektów Kolejowych (SMOK) wykorzystywany do realizacji zadań KODGiK – komentuje członek zarządu PKP SA ds. Nieruchomości Andrzej Bułczyński. Portal SMOK prezentuje informację graficzną i opisową o działkach PKP SA znajdujących się w kolejowej ewidencji terenów zamkniętych, a także dla zalogowanych użytkowników oferuje szerszą informację związaną ze zgłoszonymi pracami geodezyjnymi w postaci map tematycznych.

– 1 sierpnia 2024 r. uruchomiono w sieci Internet platformę eKODGiK, umożliwiającą elektroniczną obsługę klienta. Innowacyjne zmiany formy prowadzenia kolejowego zasobu geodezyjno-kartograficznego i obsługi klientów usprawnią, wprowadzą przejrzystość i wyższą jakość współpracy wykonawców geodezyjnych z KODGiK. Pozyskiwanie dokumentów z KODGiK, wbrew dezinformacji niektórych podmiotów, przebiega bez zbędnej zwłoki. Z uwagi na to, że przedstawiciele firm i stowarzyszeń aktywnie działających w ramach Forum Inwestycyjnego PKP PLK SA apelują do spółek kolejowych o dialog z branżą, pozwolę sobie wystosować zwrotny apel o dialog z PKP SA w kwestii fundamentalnych spraw dotyczących kolei, zamiast jednostronnego formułowania wniosków i ich publikowania. Kolejowe tereny zamknięte są tak naprawdę otwarte, ale na technologiczną zmianę i cyfrową rewolucję – konkluduje Bułczyński.